Prostaatkanker wordt jaarlijks bij ongeveer 13.000 mannen in Nederland geconstateerd. Gelukkig groeien sommige vormen van prostaatkanker heel langzaam en kan er samen met de patiënt voor worden gekozen om de prostaatkanker in de gaten te houden met ‘Active Surveillance’. De patiënt wordt dan gevolgd door het meten van PSA en herhalen van MRI en biopten. Een deel van deze mannen wordt wellicht na een tijd toch behandeld. Voor welke behandeling de patiënt in aanmerking komt is onder andere afhankelijk van de agressiviteit van de prostaatkanker. De mate van agressiviteit wordt uitgedrukt in de Gleason score. Bij een lage agressiviteit komt de patiënt dus in aanmerking voor Active Surveillance en bij hogere Gleason score wordt vaker gekozen voor behandeling.
Wanneer er besloten wordt de prostaatkanker te behandelen, is één van de opties een operatie waarbij de gehelde prostaat moet worden verwijderd. Er wordt hierbij nauwkeurig te werk gegaan. Cruciaal zijn de twee zenuwbundels die tegen de prostaat liggen. Als die worden weggenomen leidt dat voor de geopereerde mannen tot grotere kans op erectie- en incontinentieproblemen. Anser opereert sinds 2018 met de nieuwe NeuroSAFE methode, een manier om ervoor te zorgen dat er meer zenuwsparend geopereerd kan worden. Michelle van der Slot, promovendus bij Anser: ‘ik heb een subsidie van drie jaar gekregen van de ‘Beter Keten’ om meer inzicht te krijgen in de resultaten van de NeuroSAFE methode; welke winst we daarmee voor de patiënten behalen en hoe het nóg beter kan. Ik vergelijk daarbij de patiënten die geopereerd zijn voordat we NeuroSAFE gebruikten en hoe het nu is, mét de NeuroSAFE methode.’
NeuroSAFE
‘De zenuwbundels naast de prostaat laten we het liefst intact, dat is het streven’ zegt Michelle. ‘Voordat we de NeuroSAFE methode gebruikten werd er bij verdenking op doorgroei van tumor in de zenuwbundel niet zenuwsparend geopereerd. Verdenking op doorgroei van de tumor werd gebaseerd op onder andere rectaal toucher (met de vinger voelen aan de prostaat) of op MRI. Bij patiënten waarbij de tumor buiten de prostaat is gegroeid, pT3 tumoren, (pT2 betekent dat de tumor binnen de prostaat is) is er minder kans om zenuwsparend te opereren.’
Hoe werkt de NeuroSAFE methode dan? ‘Bij de operatie wordt de prostaat uit het lichaam gehaald en blijven de zenuwbundels in het lichaam (zenuwsparend). Het weefsel van de prostaat dat naast de zenuwbundels ligt wordt afgesneden en direct naar de pathologie gestuurd die er vriescoupes (een snel-onderzoek) van maken. Als er geen tumor in de snijrand zit kunnen de zenuwbundels blijven zitten. Als er wel tumor in de snijrand zit, wordt de zenuwbundel verwijderd. Tijdens de operatie geeft de patholoog de uitslag van de NeuroSAFE dus door aan de uroloog, zodat de uroloog weet wat ie moet doen; de zenuwbundels laten zitten of uitnemen.’
Resultaten en nieuwe inzichten
‘Voordat we met de NeuroSAFE opereerden werd gekozen voor veiligheid bij verdenking op doorgroei van de tumor en dus voor het weghalen van de zenuwbundel. Met NeuroSAFE kan er een veel betere inschatting worden gemaakt van wat veilig is. De volgende stap is het beoordelen of bij iedereen het toepassen van NeuroSAFE nodig is.
Hoe? ‘We willen gaan kijken of we kunnen voorspellen of NeuroSAFE wel nodig is bij iemand. Dat moet dan uiteraard wel veilig. Op dit moment krijgt meer dan 95% van de geopereerde patiënten de NeuroSAFE behandeling maar bij heel veel patiënten zien we geen tumor in de snijrand en daar was dus eigenlijk de NeuroSAFE niet nodig. Op dit moment is namelijk ongeveer 15% van de NeuroSAFE coupes positief (tumor in de snijrand), best weinig, bij het grootste deel is NeuroSAFE mogelijk niet nodig.
‘Daar bovenop zien we dat van deze 15% met tumor in de snijrand, de verwijderde zenuwbundel maar bij ongeveer 30% tumorweefsel bevat. Wat we hebben gezien is wanneer er bij de NeuroSAFE tumor in de snijrand zit met lage agressiviteit (Gleason 3) en kleiner is dan 1mm, dat er dan geen tumor zit in de zenuwbundel. In de literatuur wordt beschreven dat zelfs een positieve snijrand tot 3mm weinig kans op teruggroeien van prostaatkanker geeft. We houden bij de NeuroSAFE een veilige marge aan van slechts 1mm.’
‘Naast de zekerheid die de NeuroSAFE techniek de uroloog biedt willen we natuurlijk ook de zekerheid voor de patiënten. Dit doen we door hen actief te volgen met behulp van vragenlijsten.
Concluderend: door het toepassen van NeuroSAFE techniek zien we dat we meer zenuwsparend kunnen opereren, de grootste toename zien we bij patiënten waarbij de tumor buiten de prostaat groeit. Dat komt omdat er meer zekerheid is voor de uroloog dankzij de NeuroSAFE. Momenteel zijn wij bezig met het analyseren van de vragenlijsten over erecties en continentie na de operatie. Alle resultaten van deze analyse hopen we op korte termijn te publiceren zodat we kunnen laten zien wat het effect van NeuroSAFE op de patiënt is.’
‘Ik vind het fijn om met dit onderzoek uiteindelijk een bijdrage te kunnen leveren aan een beter resultaat voor de patiënt. Daarvoor ben ik geneeskunde gaan studeren en heeft de urologie een speciale plek in mijn hart. Na mijn promotie hoop ik in opleiding te komen tot uroloog, dichtbij de patiënt’ zegt Michelle tenslotte.
Foto: Michelle van der Slot, promovendus bij Anser.
